زمان تقریبی مطالعه: 4 دقیقه
 

ابونصر بهاءالدوله فیروز دیلمی




پیروز خوارشاذ (فیروز خوارشاذ) دیلمی ملقب به بهاءالدوله و مُکَنّیٰ به ابونصر (درگذشتهٔ ۵ جمادی‌الثانی ۴۰۳ در ارجان) سومین پسر عضدالدوله دیلمی و از امیران آل بویه بود که توسط خلیفه الطائع به بهاءالدوله و ضیاءالملّه ملقب شد.


۱ - نیابت بهاءالدوله


در ۳۵۷ق/۹۶۸م که اسفار بن کردویه بر صمصام‌الدوله شورید و خواست بهاءالدوله(۳۶۱-۴۰۳ق/۹۷۲-۱۰۱۲م) را به نیابت افکند، اما با هجوم شرف‌الدوله، وی را آزاد ساخت و به نزد شرف‌الدوله روانه کرد. در ۳۷۹ق/۹۸۹م شرف‌الدوله در بستر بیماری به خواهش امرای دولت، بهاءالدوله را به نیابت خود برگزید تا در ایّام نقاهتش کار ملک را به سامان رساند. شرف‌الدوله در همان بستر درگذشت و بهاءالدوله از سوی خلیفه الطائع بالله، خلعت و فرمان سلطنت یافت
[۱] ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۶۲، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
و به توسعه قلمرو خود دست زد. در ۳۸۰ق/۹۹۰م به قصد تسخیر فارس به بصره رفت و اَرجان را تصرف کرد و مال و خواسته بسیار به جنگ آورد، اما از لشکر صمصام‌الدوله شکست خورد و به اهواز واپس نشست. سال بعد به طمع زر و سیم، خلیفة‌الطائع، را توقیف کرد و پس از مصادره اموالش، القادر بالله را به خلافت نشاند. در اواخر همان سال موصل را که ابوطاهر ابراهیم و ابوعبدالله حسین حَمدانی تصرف کرده بودند. بازپس گرفت.

۲ - صلح بهاءالدوله با مقلد


در ۳۸۳ق/۹۹۳م، برای مقابله با صمصام‌الدوله که اهواز را تصرف کرده بود، سپاهی گسیل داشت. این لشکر به سرکردگی طغان ترک، سپاه صمصام‌الدوله را واپس راند (۳۸۴ق/۹۹۴م). اما سال بعد مجدداً اهواز و سپس بصره را از دست داد (۳۸۶ق/۹۹۶م) و نامش را در آن شهرها از خطبه بینداختند. در آن میان که وی به دور از بغداد مشغول نبرد با لشکر صمصام‌الدوله بود، مقلّدین مُسَبّب عُقَیلی، امیر موصل، بر بغداد چیره شد. بهاءالدوله به ناچار ابوجعفر حجّاج را به بغداد روانه کرد تا با مقلّد صلح برقرار کند. مقلد خود پای پیش نهاد و مقرر شد که ۰۰۰‘۱۰ دینار به نزد بهاءالدوله فرستد و در قلمرو خود خطبه به نام وی و ابوجعفر حجاج کند
[۲] ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۱۲۶، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
و خود در برابر، لقب حسام‌الدوله یابد و موصل، کوته، القصر و الجامعین به تیول وی واگذار شود.

۳ - فتوحات بهاءالدوله


بهاءالدوله در ۳۸۹ق/۹۹۹م، پس از قتل صمصام‌الدوله، بر فارس و خوزستان استیلا یافت و پسران بختیار را براند.
[۳] ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۱۵۰، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
[۴] ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۱۵۱، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
و در فارس مقام گزید. سال بعد سپاهی به پیکار ابونصر بن بختیار که بر کرمان چیره شده بود فرستاد و آن دیار را تصرف کرد و گفت تا او را بکشتند. در ۳۹۳ق/۱۰۰۳م به سبب فتنه عظیمی که عَیّاران در بغداد پدید آوردند، ابوعلی ابن ابی‌جعفر، استاد هرمز را با لقب عمیدالجیوش به جای ابوجعفر حجاج به بغداد فرستاد. این امر باعث شد که ابوجعفر حجاج به کردان پیوندد و در ۳۹۷ق/۱۰۰۷م با سپاهی که بَدرین حَسَنویه او را داده بود، به بغداد هجوم آوَرَد. اما از نیروی بهاءالدوله و عمیدالجیوش بیم کرد و طریق صلح پیمود.
[۵] ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۱۹۳، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
در ۴۰۱ق/۱۰۱۰م، قرواش ابن مقلّد عُقَیلی در موصل، انبار، مداین و کوفه خطبه به نام الحاکم بامرالله فاطمی کرد.
[۶] ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۲۲۳، دارصاد، بیروت، ۱۳۹۹ق.    


۴ - مدفن بهاءالدوله


بهاءالدوله به درخواست القادر بالله عباسی، عمیدالجیوش را با سپاه به پیکار قرواش فرستاد، اما کار به صلح انجامید و قرواش نام الحاکم را از خطبه بینداخت. بهاءالدوله سرانجام در ۴۰۳ق/۱۰۱۲م، پس از ۲۴ سال حکومت، در ۴۲ سالگی در اَرَّجان درگذشت و در جوار حرم حضرت علی بن ابی‌طالب (علیه السلام) نزد پدرش عضدالدوله به خاک سپرده شد.
[۷] ذهبی، شمس‌الدین محمد، العبر، ج۲، ص۲۵۰، به کوشش ابوهاجر محمد، بیروت، دارالکتب، العربیة، ۱۴۰۵ق.
[۸] ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۲۴۱، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    


۵ - پانویس

 
۱. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۶۲، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۲. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۱۲۶، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۳. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۱۵۰، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۴. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۱۵۱، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۵. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۱۹۳، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۶. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۲۲۳، دارصاد، بیروت، ۱۳۹۹ق.    
۷. ↑ ذهبی، شمس‌الدین محمد، العبر، ج۲، ص۲۵۰، به کوشش ابوهاجر محمد، بیروت، دارالکتب، العربیة، ۱۴۰۵ق.
۸. ↑ ابن اثیر، عزالدین، الکامل فی التاریخ، ج۹، ص۲۴۱، دارصادر، بیروت، ۱۳۹۹ق.    


۶ - منبع


دانشنامه بزرگ اسلامی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی برگرفته از مقاله «آل بویه»، ج۱، ص ۳۸۸.    


رده‌های این صفحه : مقالات دانشنامه بزرگ اسلامی




آخرین نظرات
کلیه حقوق این تارنما متعلق به فرا دانشنامه ویکی بین است.